Omsyn, opphavsrett og personvern

Fotografiet av dei to jentene i varmedress er nytta som eksempel på eit bilete der både personvern og opphavsrett må takast omsyn til. I arbeidet mitt som lærar blir eg stilt overfor personvernsomsyn når eg skal publisere bilete eg har teke av elevane på t.d. fjellturar på skulen si heimeside. Skulen har innhenta løyve frå foreldra til å gjere dette. Då kan ein også oppleve at ein eller fleire elevar i ein klasse ikkje skal vere med på bilete fordi foreldra ikkje gir løyve, som var tilfelle med ein av kollegaene mine eit år. Ho stilte seg spørsmålet om ho likevel kunne leggje ut bilete der ein kunne skimte litt av denne eleven bakanfrå, slik at ein ikkje kunne identifisere andletet til eleven. For å vere på den sikre sida ville eg valt ut bilete der eleven ikkje var med i det heile. Ein kan i mange tilfelle identifisere ein person sjølv om ein ikkje ser andletet.

Når det gjeld bruk av biletet av dei to jentene, er det ifølgje åndsverklova §43a fotografen som har einerett til å gjere det tilgjengeleg for ålmenta, og ein må dermed be om løyve til å publisere biletet. Vidare må ein også ifølgje same lova §45c ha løyve frå personane på biletet dersom ein skal publisere biletet: "Fotografi som avbilder en person kan ikke gjengis eller vises offentlig uten samtykke av den avbildede [...]". I grunnskulen vil det i praksis seie dei føresette, men ifølgje Leksjonen "Hensyn høsten 2009" s. 9 kan ein setje ei "tommelfingerregel"-grense ved 15 år, der eleven sjølv kan gi løyve. Sitat frå datatilsynet: "Dette betyr for eksempel at om en skole vil offentliggjøre klassebilder på sine hjemmesider, kan dette bare skje om et uttrykkelig samtykke innhentes fra alle de avbildede, og fra deres foresatte dersom elevene er under 15 år, på forhånd."

Når det gjeld biletet av dei to borna i leikeapparatet, må ein framleis ha løyve av fotografen for å publisere biletet. Når det gjeld personvernet, opnar datatilsynet for at ein kan publisere biletet utan samtykke frå dei avbilda personane: "Situasjonsbilder kan defineres som bilder der selve situasjonen eller aktiviteten er det egentlige formålet med bildet. Akkurat hvem som er med på bildet er da mindre viktig enn hovedinnholdet i bildet. [...] Utgangspunktet her er at situasjonsbilder kan offentliggjøres uten samtykke fra de avbildede så lenge bildene er harmløse og ikke på noen måte er krenkende for de som er avbildet. Det skal likevel alltid foreligge en helhetsvurdering bak offentliggjøringen, der man vurderer formålet opp mot hensynet til de som er avbildet." Og i skulesamanheng kan ein med rette spørje seg om det er lurt å gjere det. Born er sårbare og har eit særskilt krav på vern. Dermed ville eg ikkje publisere biletet utan samtykke frå dei føresette, sjølv om føremålet med biletet var å vise fram det flotte, nye leikeapparatet skulen har gått til innkjøp av.
_________________________________________________________________________________

Kjelde:
Antvort, Kjell: Leksjonen Hensyn høsten 2009